ساختارشناسی تکرار در قرآن کریم جهت ارائه بایسته‌های تربیتی در حرفه معلمی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار گروه آموزش معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

10.22084/qss.2025.30710.1115

چکیده

تکــرار، به‌عنــوان یــک رویکرد بلاغی و محتوایی برجســته، نقــش مهمی در انتقال مفاهیم، تأکید بر مضامین کلیدی و ایجاد ارتباط عاطفی با مخاطب ایفــا می‌کنــد. تکرار در قرآن کریم نه‌تنها به‌منظــور تأ کید بر اهمیت مفاهیم اساســی دین اســلام به کار رفته اســت، بلکــه به ایجاد هماهنگــی و ریتم در متــن، تســهیل حفــظ و تلاوت، و انتقــال پیامهــای تربیتــی و عبرت‌آموز نیز کمــک می‌کند. این پژوهش با هدف شناســایی و تحلیل الگوهای مختلف تکــرار در ســطوح واژگانــی، عبارتــی، آیــه‌ای و داســتانی انجــام شــده اســت. بــرای دســتیابی به این منظــور و به دلیل چندوجهی بــودن مقاله حاضر، روش پژوهش، ترکیبی از کدگذاری داده‌ها به شــیوه اســتراتژی داده بنیاد با نرم‌افــزار MAXQDA به‌منظور ساختارشناســی تکــرار در قرآن کریم و روش تحلیــل محتــوای کیفی به شــیوه اســتقرایی در بخش بایســته‌های تربیتی
بــرای معلمان اســت. نتایج پژوهش حا کی از آن اســت که ســه دســته تکرار لفــظ و معنــا و الگــو در قــرآن وجــود دارد کــه هرکــدام به ســه دســته جزئیتر تقسیم می‌شود. تکرار حروف، کلمات و آیات در بخش لفظ، تکرار مضمون، عبارت، داستان در بخش معنا و تکرار در تک یا چند سوره، عدد و قالب در بخش الگو، دسته‌بندی می‌شوند. در بخش بایسته‌های تربیتی پنج نکته برای معلمان قابل تبیین می‌باشد که شامل: توجه به‌ضرورت تکرار، ایجاد ارتبــاط بین هــدف و روش تکرار، تنوع در قالب‌های تکرار، توجه به فواصل تکرار و توجه به عناصر زیبایی‌شناسی در تکرار می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Structure of Repetition in the Holy Quran to Present Educational Requirements in the Teaching Profession

نویسندگان [English]

  • Mahdiyeh Keshani
  • Abazar Kafi Mosavi
Assistant Professor, Department of Islamic Education, Farhangian University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Repetition, as a prominent rhetorical and content approach, plays an important role in conveying concepts, emphasizing key themes, and creating an emotional connection with the audience. Repetition in the Holy Quran is not only used to emphasize the importance of the basic concepts of Islam, but also helps create harmony and rhythm in the text, facilitate memorization and recitation, and convey educational and instructive messages. This research aims to identify and analyze different patterns of repetition at the lexical, phraseological, verse, and narrative levels. To achieve this goal and due to the multifaceted nature of the present article, the research method is a combination of data coding using the data-driven strategy method with MAXQDA software for the structure of repetition in the Holy Quran and the qualitative content analysis method in the inductive method in the section of educational requirements for teachers. The results of the study indicate that there are three categories of repetition of words, meaning, and pattern in the Quran, each of which is divided into three more detailed categories. Repetition of letters, words, and verses in the word section, repetition of content, phrases, and stories in the meaning section, and repetition in one or more surahs, numbers, and patterns in the pattern section, are categorized. In the section on educational requirements, five points can be explained to teachers,
including: paying attention to the necessity of repetition, creating a connection between the goal and the method of repetition, diversity in repetition patterns, paying attention to repetition intervals, and paying attention to aesthetic elements in repetition.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Structuralism
  • Repetition
  • Holy Quran
  • educational requirements
  • Teaching profession
  1. ابن منظور، محمدابن مکرم (1375)، لسان العرب، بیروت: دار البیروت.
  2. پروان، صدیقه و نعمتی، دل آرا (1399)، بررسی تکرار در قرآن از کتاب راهنمای قرآن، قرآن‌پژوهی خاورشناسان، 28: 87-102.
  3. حاجی اسماعیلی، محمدرضا و سلیمی، هادی (1396)، مطالعات تفسیری، 8(30): 34-45.
  4. حاجی‌زاده عسگری، عارفه (1399)، بررسی حکمت تکرار الفاظ و مفاهیم در قرآن کریم با تکیه بر نظر ابن قطیبه دینوری، چهارمین کنفرانس بین‌المللی علوم اسلامی، پژوهش‌های دینی و حقوق.
  5. حسینی زبیدی واسطی، مرتضی (1414 ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دارالفکر.
  6. خمینی، روح‌الله (1388)، آداب الصلاه، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
  7. خمینی، روح‌الله (1389)، صحیفه امام، ج 13 و 17، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
  8. دیوانى، امیر. (1380). راهکارهاى افزایش اعتماد به نفس در کودکان. پیام زن، 1380(118), -.
  9. علویان، فیروزه. (1396). یادگیری فاصله‌دار: ایجاد فضای مناسب برای علوم اعصاب در کلاس درس. پویش در آموزش علوم پایه، 3(7)، 9-32.
  10. فرجی، یوسف، و میرحسینی، سیدمحمد. (1400). راه‌های افزایش آرامش در قرآن و سبک زندگی اسلامی و تأثیر آن بر تربیت فرزندان. مطالعات قرآنی (فدک، فصلنامه دین‌پژوهی و کتابشناسی قرآنی)، 12(46)، 429-448.
  11. کریپندورف، کلوس، (1386)، تحلیل محتوا: مبانی روش‌شناسی، ترجمه هوشنگ نائینی، تهران، نشر نی.
  12. گنجی، حمزه. (1374)، انتقال یادگیری جنبشی از یک دست به دست دیگر، فرایند مدیریت و توسعه، ۹ (۱): ۷۹-۶۲.
  13. محمدی مهر، غلامرضا، (1387 ش)، روش تحلیل محتوا (راهنمای عملی تحقیق)، تهران، دانش نگار.
  14. محمدی، فرهاد، کرمی، جهانگیر، و بیرامی، منصور. (1387). بررسی میزان اثربخشی رویکرد تکلیف- فرآیند در درمان ناتوانی ویژه یادگیری ریاضی. پژوهش‌های نوین روان‌شناختی (روانشناسی دانشگاه تبریز)، 3(10)، 103-125.
  15. محمودی صاحبی و مجد فقیهی (1397)، معناشناسی تصریف آیات و رابطه آن با تکرار در قرآن با محوریت آیه 89 اسرا و آیه 113 طه، 35: 7-22.
  16. مشتاق مهر، علی و حسینی زاده، عبدالحمید (1395)، حکمت تکرار آیات در قرآن کریم، تفسیرپژوهی، 5، 176-145.
  17. معروفی، یحیی و یوسف‌زاده، محمدرضا (1388). تحلیل محتوا در علوم انسانی. همدان: سـپهر دانش.
  18. مومنی‌راد، اکبر (1392). تحلیل محتوای کیفی در آیین پژوهش: ماهیت، مراحل و اعتبار نتایج. فصلنامه اندازه‌گیری تربیتی، 4 (14)، 187-122.
  19. نجار امیر، پیرخائفی علیرضا، معنوی پور داود، نجاتی وحید. اثربخشی توان‌بخشی عصب روان‌شناختی کارکردهای اجرایی بر حافظه دانش‌آموزان. تحقیقات علوم رفتاری. ۱۴۰۲; ۲۱ (۳): ۵۱۳-۵۲۶
  20. هاشمی سجزی، ابوالفضل، (1401)، نحوه تحقق ملکات نفسانی و رابطه آن با تعلیم و تربیت، پژوهشنامه معارف دینی، 1 (1)، 113-134.
  21. Corbin, J.& Strauss, A. (1990). Qrounded Theory Research: Procedures, Canons, and Evaluative Criteria Qualitative Sociology13(1), 3-21.
  22. Jensen, Klaus Bruhn & Jankowski, Nicholas (2002). A handbook of qualitative methodologies for mass communication research. London: Routledge
  23. Mayring, Philipp. (2014). Qualitative content analysis: Theoretical foundation, basic procedures and software solution. http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0168-ssoar-395173.