تحلیل محتوای استنادات قرآنی امام خمینی (ره) در بیانات قبل از پیروزی انقلاب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 اســتادیار گــروه معــارف اســامی، واحــد تهــران مرکــزی، دانشــگاه آزاد اســامی، تهــران، ایران

2 پسادکتری گروه تاریخ، دانشگاه ارا ک، ارا ک، ایران

10.22084/qss.2025.30300.1095

چکیده

 ایــن پژوهــش در نظــر دارد تــا بــا اســتفاده از روش پژوهش ترکیبــی، به جایگاه آیات قرآن کریم در اندیشــه تاریخی امام خمینی(ره) بپردازد و به این پرســش پاسخ دهد که اساساً آیات قرآن چه جایگاهی را در اندیشه تاریخی امام داشته است؟ در مرحله اول که از روش کمی استفاده شد، با روش آماری خی دو، تک نمونه‌ای در محیط نرم‌افزار SPSS به تحلیل داده‌های کمی پرداختیم. نتایج داده‌های کمی بیانگر آن هستند که در سه مولفه‌ی ایجاد جامعه توحیدی – اســلامی، وعده پیروزی و الگوهای قرآنی، به تعداد 79 مورد اســتناد به آیات در کتاب‌های صحیفه امام و ولایت فقیه برخورد نمودیم. ایجاد جامعه توحیدی- اســلامی 38 مــورد(48.1%)، وعده پیــروزی 32 مورد (40.5%) و الگوهای قرآنی 9 مــورد (11.4%)، بــود. در مرحلــه دوم بــه تبییــن ایــن داده‌هــا بــا روش کیفــی (توصیفی- تحلیلی) پرداختیم و به نتایج زیر دست یافتیم. بیش‌ترین استناد به ایجاد جامعه توحیدی - اسلامی است که در فضای پیش از انقلاب مهم‌ترین هدف امام را تشکیل می‌داد. امام برای تحقق این هدف به وعده‌هایی که قرآن به مسلمین داده است استناد و از الگوهای قرآن مثل ابراهیم (ع)، موسی (ع) و محمد (ص) و مشابهت‌سازی فرعون و شاه استفاده نمود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Imam Khomeini’s Qur’anic Citations in His Pre-Revolutionary Statements

نویسندگان [English]

  • Ali Zareei 1
  • Reza Mohammadi 2
1 Assistant Professor, Department of Islamic Education, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Postdoctoral Researcher, Department of History, Arak University, Arak, Iran
چکیده [English]

 The aim of this study is to analyze the pattern and significance of Qur’anic verses in the political thought of Imam Khomeini (RA) during the pre-revolutionary period. Adopting a mixed-methods approach, it seeks to answer the central question: what conceptual and frequency patterns characterize Imam Khomeini’s Qur’anic citations in this period?
In the first stage, all his Qur’anic references found in written works and speeches of the time (including Sahife-ye Imam and Velāyat-e Faqih) were examined through quantitative content analysis. The data derived from 79 extracted citations were categorized into three main components—“Formation of a Monotheistic-Islamic Society,” “Divine Promise of Victory,” and “Qur’anic Models”—and statistically analyzed using the chi-square test. The quantitative findings indicate a significant difference in citation frequencies: “Monotheistic-Islamic Society” (48.1%) and “Divine Promise of Victory” (40.5%) had the highest frequencies, followed by “Qur’anic Models” (11.4%). In the second stage, this quantitative pattern was interpreted through qualitative content analysis. The results show that Imam Khomeini’s discursive strategy was centered on two major axes: first, laying the theoretical foundations of an alternative form of government through the concept of a “Monotheistic Society,” and second, mobilizing the masses and inspiring hope among revolutionaries through “Qur’anic promises of victory.” The relatively limited use of Qur’anic models reflects his focus on broad social structures and foundational theoretical principles during that critical historical juncture. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Khomeini
  • Qur’anic Citations
  • Political Thought
  • Mixed-methods Research
  • Discourse of the Islamic Revolution
  1. اصغری جعفرآبادی، محمد و اکبر سلطانی، سیده مومنه محمدی(1392)، سری‏ آمار: تحلیل جداول توافقی1(آزمون کا‏دو)، مجله دیابت و متابولیسم ایران، آذر-دی، دوره13(شماره 2)101-83.
  2. افتخاری، اصغر و سی علی مرتضوی امامی(1391) مقایسه نظریه اقتدار کاریزماتیک با رهبری امام خمینی(ره)، فصلنامه پژوهش های انقلاب اسلامی، انجمن علمی انقلاب اسلامی ایران، سال اول، شماره اول، تابستان. صص 9-28.
  3. بازرگان، عباس(1395) مقدمه بر روش‏های تحقیق کیفی و آمیخته، رویکردهای متداول در علوم رفتاری، نشر دیدار، چاپ ششم.
  4. حسنی، محمدحسین(1389) درآمدی به روش‏شناسی تلفیقی در پژوهش های میان رشته‏ای علوم اجتماعی، فصلنامه مطالعات میان رشته ای در عاوم انسانی، دوره دوم، شمار چهارم، پاییز، صص 153-137.
  5. حکیم زاده، فرزاد، جمال عبدالملکی(1390) پروپوزال نویسی در مطالعات کیفی و ترکیبی، انتشارات جامعه شناسان، چاپ اول.
  6. خمینى، روح‏الله(1389)، صحیفه امام، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى (س) ، تهران، چاپ: 5.
  7. خمینى، روح‏الله، ولایت فقیه (حکومت اسلامى- ویرایش جدید )، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى (س) - تهران، چاپ 1.
  8. ذکاوتى قراگزلو علیرضا(1383)، اسباب النزول، نشر نى - تهران، چاپ اول.
  9. راغب اصفهانى، حسین بن محمد(1412)، المفردات فی غریب القرآن، دارالعلم‏، الدار الشامیة - دمشق‏، بیروت، چاپ اول، ق.
  10. طباطبایى سید محمد حسین (1374) تفسیر المیزان، مترجم: سید محمد باقر موسوى همدانى، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم - قم، چاپ پنجم.
  11. طبرسی، فضل بن حسن (1427) مجمع البیان فی تفسیر القران، بیروت.
  12. فیض کاشانى، ملا محسن(1418)، الأصفى فى تفسیرالقرآن، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى - قم، چاپ اول.
  13. قرآن کریم.
  14. قرائتی، محسن(1385)، تفسیر نور، ناشر مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، کتاب دیجیتالی. gharaati.ir
  15. قمی، علی بن ابراهیم (1435)، تفسیر قمی، تحقیق و نشر موسسه امام مهدی، قم.
  16. کرسول، جان دبلیو(1395) طرح پژوهش رویکردهای کمی، کیفی، ترکیبی، ترجمه علیرضا کیامنش و مریم دانای توس، نشر انتشارات جهاد دانشگاهی – واحد علامه طباطبایی، چاپ سوم.
  17. کرسول، جان، ویکی پلانو کلارک،(1394) روش‏های پژوهش ترکیبی، ترجمه علیرضا کیامنش، جاوید سرایی، نشر آییژ، چاپ دوم.
  18. لک زایی ، نجف (1386) سیر تطور تفکر سیاسی امام خمینی ، نشر سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چ هفتم،
  19. لک‏زایی، نجف (1390) درآمدی بر مستندات قرآنی فلسفه سیاسی امام خمینی(رحمه الله)، نشر بوستان کتاب، چاپ چهارم.
  20. محمدپور، احمد، رسول صادقی و مهدی رضایی(1389) روش‏های تحقیق ترکیبی به عنوان سومین جنبش روش شناختی: مبانی نظری و اصول عملی، جامعه‏شناسی کاربردی، سال بیست و یکم، شماره پیاپی(38)، شماره دوم تابستان، صص 77-100.
  21. مکارم شیرازى ناصر(1374)، تفسیر نمونه، دار الکتب الإسلامیة - تهران، چاپ اول.
  22. هزاوه‏ای، سید مرتضی(1380)، اصلاح و انقلاب در آموزه‏های قرآنی، فصلنامه علمی- پژوشی علوم سیاسی، شماره15.