برآیند مبانی خداشناختی قرآنی در «تأسیس حق بشر در دایره حقوق الهی»، و تقدم تکالیف اجتماعی سیاسی دین بر حق آزادی بشر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، ایران

10.22084/qss.2024.28843.1019

چکیده

توجه به نسبت حقوق الهی با حق آزادی انسان در قرآن، پرسش‌هایی در پی دارد، از جمله: آیا حق آزادی بر حقوق الهی و احکام خداوند در حیات اجتماعی سیاسی مقدم است؛ یا حقوق و احکام الهی در حیات اجتماعی و سیاسی، بر حق آزادی بشر تقدم دارد و حق بشر در مدار حقوق الهی تاسیس می‌شود؟ در صورت اخیر کدام مبانی خداشناختی قرآنی چنین تقدمی را توجیه می‌کنند؟ در برابر فرضیه‌ای که طبق مبناهایی (محوریت حقوق طبیعی انسان؛ انسان مداری، نسبی‌گرایی معرفت دینی و...) به تقدم حق آزادی بشر معتقد است، فرضیه تحقیق تاکید دارد که حق الهی بر اساس مبناهای خداشناختی بر حق آزادی بشر مقدم است و تکالیف اجتماعی سیاسی خداوند نیز بر آزادی بشر سبقت دارد و آزادی بر مدار آنها شکل می‌گیرد. تحقیق با هدف پاسخ به تعارض نمایی حقوق خداوند و حق آزادی بشر، گروهی از مبناها همچون «حق خالقیت، حق مالکیت، حق ربوبیت، حق ولایت و حق حکومت» را می‌پذیرد دستاوردش این است که حق آزادی در دایره حقوق الهی تاسیس می‌شود؛ نه این که حقوق پیشینی باشد و در دایره حقوق الهی محدود گردد و این نتایج دست آمد که لازمه پذیرش حقوق الهی، محدودسازی اختیار تکوینی انسان است و به انسان در محدوده تحقق عبودیت، آزادی داده می‌شود و این مقدار از آزادی حق او برای تحقق بندگی اجتماعی، سیاسی است ولی آزادی مطلق با عبودیت تعارض دارد. انسان مالک آزادی نیست؛ تامین حق آزادی با رعایت حقوق الهی و انجام تکالیف ممکن است؛ و آزادی در حیات اجتماعی وسیاسی، حقی اعطایی و امانتی الهی است. تحقیق که معارف متن قرآن کریم را جهت وصول به پاسخِ پرسش مذکور تبیین می‌کند، به روش تفسیری سامان می‌باید و از حیث مراجعه به نظریات مختلف توصیفی و تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Outcome of Qur'anic Theological Foundations in 'Establishing Human Rights within the Circle of Divine Rights,' and the Primacy of Religious Social and Political Duties over Human Freedom Rights

نویسنده [English]

  • Mohammad Abedi
Faculty member, Institute of Islamic Culture and Thought, Tehran, Iran
چکیده [English]

The relationship between divine rights and human freedom in the Qur'an raises several questions, including: Is the right to freedom superior to divine rights and commandments in social and political life? Or do divine rights and commandments take precedence over human freedom in social and political life, and is human freedom established within the framework of divine rights? In the latter case, which Qur'anic theological principles justify this precedence? Against a hypothesis that, based on principles such as the centrality of natural human rights, anthropocentrism, and epistemic relativism in religious knowledge, supports the priority of human freedom, the research hypothesis emphasizes that divine rights, based on theological principles, take precedence over human freedom. Moreover, God's social and political duties also take precedence over human freedom, and freedom is shaped within their framework.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Foundational Nature of Rights
  • Divine rights
  • Social and political duty
  • The Right to freedom